علت گزگز پا در شب چیست؟
گزگز پا در شب موجب می‌شود که فرد مبتلا برای برطرف شدن این حس آزاردهنده مجبور است پای خود را تکان بدهد. سندروم پای بیقرار به انگلیسی (RLS) Restless Leg Syndrome در علم پزشکی اصلی‌ترین دلیل گزگز پا در شب حین استراحت شناخته می‌شود. در این مطلب از وبلاگ سایت فروشگاه پانتو به علت گزگز پا در شب و تشخیص و درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید. گزگز پا در شب ناشی از سندروم پای بیقرار بیشتر اوقات مربوط به کم‌خونی بوده و بیشتر زنان و دختران جوان درگیر می‌شوند. اما عوامل دیگری نیز موجب بروز این مشکل در حین خواب می‌گردد. مثلاً مصرف بیش از اندازه مواد خوراکی و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل نوشابه انرژی‌زا، قهوه، چای غلیظ، دخانیات و سیگار و الکل تحریک‌کننده مشکل گزگز پا در شب هستند.
14 علت گزگز پا در شب
- بارداری
- بیماری‌های خودایمنی
- عفونت ویروسی، باکتریایی
- ام اس (MS) تصلب متعدد اعصاب
- بیماری‌های سیستمیک (نوروپاتی محیطی) مانند دیابت
- قرار گرفتن در معرض مواد سمی همچون مسمومیت با سرب، جیوه، ماهی، صدف یا آرسنیک
- آسیب عصبی: تحت فشار قرار گرفتن اعصاب پا در اثر انداختن طولانی مدت پا روی پا، ضربه دیدن یا صدمه‌های فشاری مکرر
- فتق دیسک مهره‌ای، ضعف گردش خون، سکته مغزی، التهاب مفاصل، نشانگان تونل مچ دست، تومور و…
- دارو‌های شیمی درمانی (به ویژه بر پایه پلاتین) و برخی دارو‌های دیگر می‌توانند باعث نوروپاتی، همراه با گزگز در دست و پا شوند.
- کم‌کاریتیروئید (کاهش سطح هورمون‌های تیروئید) در صورت عدم درمان می‌تواند باعث نوروپاتی محیطی شود. علائم نوروپاتی محیطی شامل درد، سوزش، بی‌حسی و گزگز در دست و پا است.
- هیپرونتیلاسیون (تهویه بیش از حد) با افزایش میزان سرعت یا حجم دم و بازدمی تنفس همراه بوده و دی‌اکسید کربن بیشتری را از بدن دفع می‌کند. هیپرونتیلاسیون منجر به هیپوکاپنی (کاهش غلظت دی‌اکسید کربن محلول در خون) می‌شود. هیپرکاربیا می‌تواند باعث گزگز پا در شب و حتی دست‌ها شود.
- کمبود ویتامین‌های گروه B (به ویژه B12)، کمبود منیزیم، یا اختلالات خواب مانند آپنه خواب
- تأثیر سبک زندگی مدرن: استرس مزمن، نشستن طولانی‌مدت (به‌خصوص برای افرادی که دورکار هستند)، و استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند قبل از خواب
- تأثیر بیماری‌های جدید: مانند کووید-۱۹ و عوارض عصبی ناشی از آن که ممکن است باعث گزگز یا نوروپاتی محیطی شوند.
علائم گزگز پا در شب موقع خواب
گزگز پا در شب غالباً یکی از از علائم اولیه سندروم پای بیقرار محسوب می‌شود. البته می‌تواند نشان دهنده بیماری‌های دیگری نیز باشد. معاینه فیزیکی، تجویز آزمایشاتی مانند آزمایش خون، مطالعات هدایت عصبی، MRI و… سایر علائم سندروم پای بیقرار شامل موارد زیر است:
- احساس حرکت حشرات در ساق پاها
- کشیدگی و تکان دادن پا بی قراری زانوی پا به پایین در حین خواب شبانه
- فرد مبتلا شاکی از حس ناآرامی و بر هم خوردن کیفیت خواب شبانه می‌شود.
در این مطلب بخوانید: زنگ خطرهای زخم پای دیابتی قبل از قطع عضو
2 روش پیشرفته تشخیص این بیماری
1- تست‌های جدید
تست‌های پیشرفته‌تر مانند الکترومیوگرافی (EMG) و تست‌های ژنتیکی می‌توانند در تشخیص علل نادر گزگز پا در شب مفید باشند. الکترومیوگرافی با بررسی فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب، اختلالات عصبی-عضلانی مانند نوروپاتی‌های محیطی یا فشار روی عصب را شناسایی می‌کند. از سوی دیگر، تست‌های ژنتیکی می‌توانند علل ارثی مانند برخی بیماری‌های عصبی یا متابولیک را که ممکن است باعث گزگز پا شوند، تشخیص دهند. این روش‌ها به ویژه زمانی استفاده می‌شوند که علائم غیرمعمول یا سابقه خانوادگی قوی وجود داشته باشد.
2- تشخیص تفریقی
تشخیص تفریقی بین سندرم پای بیقرار (RLS) و بیماری‌های مشابه مانند نوروپاتی محیطی یا فیبرومیالژیا بر اساس علائم بالینی و تست‌های تخصصی انجام می‌شود. در RLS، بیماران معمولاً احساس ناراحتی و نیاز غیرقابل کنترل به حرکت پاها به‌ویژه در شب یا زمان استراحت دارند که با حرکت موقتاً بهبود می‌یابد. در نوروپاتی محیطی، گزگز و بی‌حسی اغلب پایدار است و ممکن است با درد، ضعف عضلانی یا کاهش حس همراه باشد. فیبرومیالژیا نیز با درد گسترده، خستگی و حساسیت در نقاط خاص بدن همراه است، اما گزگز پا معمولاً بخشی از یک الگوی گسترده‌تر از علائم است. تست‌هایی مانند الکترومیوگرافی (EMG) و بررسی‌های آزمایشگاهی می‌توانند به تشخیص دقیق‌تر کمک کنند.
عوارض مور مور شدن پا در شب
سوزن سوزن شدن پا یک احساس ناخوشایند بر روی پوست، مورمور شدن یا گزگز پا در شب موقع خواب یکی از انواع اختلالات خواب در انسان بوده و می‌تواند ریشه عصبی داشته و یا مربوط به سبک زندگی ناسالم نظیر داشتن رژیم غذایی غلط باشد. این علائم معمولاً بر خواب افراد تأثیر می‌گذراند که شایع‌ترین مشکلات آن، احساس ناآرامی در مرحله آغازین خواب شبانه است. این علائم یک الگوی شبانه‌روزی قابل ملاحظه‌ای دارد که نشانه‌های آن در شب بدتر می‌شود و با سوزش کوتاه در صبح روز بعد از بیداری خود را نشان می‌دهد. زمانی که شما برای مدت زمان طولانی دراز کشیده‌اید و نشسته‌اید، رخ می‌دهد. این اختلال ممکن است در اثر نشستن زیاد مانند زمانی که شما در سینما، ماشین و هواپیما نشسته‌اید، شروع شود.
در این مطلب بخوانید: کفش طبی تمام چرم کمک به بهیود مشکلات پا
3 راه ساده برای جلوگیری از گزگز پا در شب
- تغییرات سبک زندگی: کاهش مصرف کافئین، ترک سیگار، کاهش وزن در صورت چاقی، و انجام ورزش‌های سبک مانند یوگا یا پیاده‌روی.
- تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از آهن، منیزیم، و ویتامین‌های گروه B.
- مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های تنفسی، مدیتیشن، یا تمرینات ذهن‌آگاهی برای کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب.
درمان گزگز پا در شب
- مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین را در طول روز به حداقل رسانده و سیگار ترک شود.
- اگر به فقر آهن مبتلا هستید در اولین فرصت نسبت به درمان کم‌خونی با مراجعه به پزشک متخصص انکولوژی اقدام کنید.
- طب فیزیکی و توانبخشی راهکار قطعی درمان این مشکل است. استفاده از محصولات طبی اصل و کفش طبی حین راه رفتن، اصلاح سبک زندگی، ورزش و تغذیه درست در اولویت کنترل و مدیریت این بیماری قرار دارد.
برای درمان گزگز پا چه زمانی و به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
- اگر در هنگام نشستن، سرفه کردن و یا عطسه کردن گزگز شدت می‌یابد.
- چنانچه بدون هیچ دلیلی دچار گزگزی شوید که تمام یک طرف بدن را درگیر کند.
- در صورتی که گزگز بی‌دلیل اتفاق بیفتد و باعث ضعف ماهیچه‌هایتان شود باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه و تحت درمان قرار بگیرید. با مراجعه به متخصص مغز و اعصاب علت این اختلال مشخص شده و درمان مناسب شروع خواهد شد.
در این مطلب بخوانید: 9 علت واریس پا در جوانی و عوامل تشدید کننده آن!
برخی شرایط می‌توانند باعث التهاب و تحریک عصبی شوند که منجر به گزگز پا در شب می‌شود. مانند فشرده شدن عصب، عفونت، شرایط التهابی، اختلالات خود ایمنی، برخی دارو‌ها و موارد دیگر. درمان گزگز پا با درمان علت زمینه‌ای برای کاهش التهاب و تحریک عصبی، معمولاً از طریق فیزیوتراپی یا دارو‌های ضد التهابی شروع می‌شود.
- پزشک متخصص شما تشخیص مناسبی را با تکیه بر دلیل گزگز پا ارائه می‌کند. او همچنین یک برنامه درمانی مناسب برای شما در نظر می‌گیرد.
- ورزش منظم
- خواب کافی
- رژیم غذایی مناسب
- هیدراتاسیون خوب
- تکنیک‌های تنفس، مدیتیشن و مدیریت استرس و… می‌تواند به کاهش التهاب و محدود کردن علائم کمک کند.
- پوشیدن دمپایی طبی برای جلوگیری از زخم پای دیابتی و گزگز پا در شب در بیماران مبتلا به دیابت
آمار شیوع سندرم پای بیقرار یا نوروپاتی در جهان و ایران
سندرم پای بیقرار (RLS) یا نوروپاتی یک اختلال عصبی شایع است که با احساس ناخوشایند در پاها و نیاز شدید به حرکت دادن آن‌ها مشخص می‌شود. بر اساس آمارهای جهانی، شیوع این سندرم در حدود ۵ تا ۱۰ درصد از جمعیت بزرگسال دیده می‌شود و در برخی مناطق مانند اروپا و آمریکای شمالی این رقم به ۱۵ درصد نیز می‌رسد. در ایران، مطالعات محدودی انجام شده است، اما تخمین زده می‌شود که حدود ۶ تا ۱۰ درصد از جمعیت بزرگسال ایرانی از این اختلال رنج می‌برند.
مطالعات اخیر درباره ارتباط بین گزگز پا و بیماری‌های دیگر
تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که بین RLS و بیماری‌های مزمن مانند دیابت و ام‌اس ارتباط معناداری وجود دارد. به‌ویژه در بیماران دیابتی، نوروپاتی محیطی ناشی از قند خون بالا می‌تواند منجر به علائم مشابه RLS یا تشدید آن شود. همچنین، در بیماران مبتلا به ام‌اس، آسیب‌های عصبی ناشی از بیماری می‌تواند باعث گزگز، بی‌حسی و علائم RLS شود. مطالعات اخیر همچنین بر نقش عوامل ژنتیکی، کمبود آهن و اختلالات دوپامینی در ایجاد RLS تأکید کرده‌اند. این یافته‌ها اهمیت تشخیص و مدیریت به‌موقع RLS را در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و ام‌اس برجسته می‌کند، زیرا کنترل این علائم می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به‌طور قابل توجهی بهبود بخشد.
سوالات متداول (FAQ)
+ آیا گزگز پا در شب خطرناک است؟
گزگز پا در شب معمولاً خطرناک نیست و ممکن است به دلیل فشار روی عصب، کمبود ویتامین، یا دیابت باشد. اما اگر مداوم یا همراه با علائم دیگر باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
+ آیا کودکان هم می‌توانند به گزگز پا در شب مبتلا شوند؟
بله، کودکان هم ممکن است گزگز پا در شب را تجربه کنند، که اغلب به دلیل رشد، کمبود ویتامین‌ها یا وضعیت‌های عصبی است. اگر ادامه‌دار باشد، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.
+ آیا گزگز پا در شب می‌تواند نشانه سرطان باشد؟
به ندرت، گزگز پا در شب می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد، اما اگر نگران هستید، به پزشک مراجعه کنید.
+ چه مدت طول می‌کشد تا گزگز پا بهبود یابد؟
مدت بهبود گزگز پا بستگی به علت آن دارد. اگر به دلیل فشار موقت روی عصب باشد، ممکن است در چند دقیقه تا چند ساعت بهبود یابد. اگر ناشی از شرایط مزمن باشد، نیاز به درمان و زمان بیشتری دارد.
جمع بندی
خواب رفتن و بی‌حسی پا، ضعف ساق پا و علامتی شایع و آزار دهنده که برخی مواقع کاملاً عادی و مشکلی گذرا محسوب می‌شود. برای مثال درد مچ دست می‌تواند ناشی از این باشد که در شب موقع خواب دست خود را زیر سر گذاشته‌اید و در نتیجه به عصب اندام فشار وارد می‌شود. در کل برای رفع گزگز پا در شب درمان قطعی وجود دارد و اگر به موقع به پزشک مراجعه شود می‌توان آن را درمان کرد و در صورت نادیده گرفتن مشکل، عوارض وخیم و جدی‌تری به دنبال خواهد داشت.
