تعریق بیش از حد پا یا عرق کردن کف پا به میزان غیرطبیعی که در علم پزشکی با عنوان هیپرهیدروز (به انگلیسی Hyperhidrosis) شناخته می‌شود، یکی از مشکلات شایع در افراد به ویژه در فصل تابستان و آب و هوای گرم به حساب می آید. در این مقاله از وبلاگ پانتو ایران به علل و روش های جلوگیری از عرق کردن کف پا می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
تعریق بیش از حد پا نشانه چیست؟
تعریق بیش از حد پا می تواند ناشی از اضطراب یا استرس عاطفی باشد. مجموعه خاصی از اعصاب مانند غذاخوردن بیش از حد یا پرخوری عصبی و تعریق غیر طبیعی کف پا و دست که در پاسخ های استرس نقش دارند و می توانند به دلیل ضربه یا شرایط پزشکی مانند دیابت آسیب ببینند. به همین دلیل است که احتمالاً متوجه افزایش تعریق به عنوان یک علامت فیزیکی اضطراب شوید.
انواع هیپرهیدروزیس پا
شایع ترین شکل تعریق بیش از حد پا، هایپرهیدروزیس کانونی اولیه نام دارد. در این نوع از بیماری، اعصابی که مسئول سیگنال دادن به غدد عرق در بدن هستند بیش از حد فعال می شوند، حتی اگر با فعالیت بدنی یا افزایش دما تحریک نشده باشند!
همچنین ممکن است ناشی از مشکلات تیروئید، قند خون پایین، اختلالات سیستم عصبی، داروها یا سایر مشکلات باشد. این نوع از بیماری با نام هایپرهیدروزیس ثانویه شناخته می‌شود.
علل تعریق بیش از حد پا
کمبود ویتأمین و املاح معدنی بدن
تعریق بیش از حد پا ممکن است در اثر کمبود برخی ویتأمین‌ها و املاح معدنی مانند ویتأمین D، ویتأمین B کمپلکس، منیزیم، روی و کلسیم رخ دهد، زیرا این مواد در تنظیم عملکرد سیستم عصبی و تعادل الکترولیت‌های بدن نقش حیاتی دارند. کمبود این ریزمغذی‌ها می‌تواند باعث اختلال در عملکرد غدد عرق و تحریک‌پذیری بیش از حد سیستم عصبی سمپاتیک شود که به افزایش تعریق در کف پا منجر می‌گردد. برای مثال، کمبود منیزیم با افزایش استرس اکسیداتیو و اختلال در انتقال عصبی ممکن است تعریق را تشدید کند. اصلاح کمبود‌ها از طریق رژیم غذایی غنی از مغز‌ها، سبزیجات، لبنیات و مکمل‌های مناسب (تحت نظر پزشک) می‌تواند به کاهش این عارضه کمک کند.
دیابت
در افراد مبتلا به دیابت، تعریق بیش از حد پا اغلب به دلیل نوروپاتی دیابتی (آسیب عصبی ناشی از قند خون بالا) رخ می‌دهد که عملکرد سیستم عصبی خودمختار را مختل می‌کند. این آسیب می‌تواند باعث شود غدد عرق در پاها بهطور نامنظم فعال شوند، گاهی منجر به تعریق زیاد (بهویژه هنگام استراحت یا خواب) یا برعکس، کاهش تعریق و خشکی پوست شود. همچنین، نوسانات قند خون (هیپوگلیسمی یا هایپرگلیسمی) ممکن است با تحریک سیستم سمپاتیک، تعریق را تشدید کند. از آنجا که کاهش حس پا در دیابت خطر زخم و عفونت را افزایش می‌دهد، کنترل تعریق با جوراب‌های نخی، کفش‌های تنفسپذیر و بررسی منظم پاها ضروری است. در موارد شدید، مشورت با پزشک برای تنظیم داروهای دیابت یا درمان‌های تخصصی توصیه می‌شود.
غدد عرق بیش از حد فعال
تعریق بیش از حد پا (هیپرهیدروز کف پا) در اثر فعالیت بیش از حد غدد عرق، معمولاً به دلیل تحریک غیرطبیعی سیستم عصبی سمپاتیک رخ می‌دهد که باعث می‌شود غدد اکرین (عمدتاً موجود در کف پاها) حتی در شرایط عادی و بدون محرک حرارتی یا ورزشی، مقادیر زیادی عرق تولید کنند. این مشکل ممکن است اولیه (ایدیوپاتیک و اغلب ژنتیکی) یا ثانویه (ناشی از بیماری‌های زمین‌های مانند دیابت یا پرکاری تیروئید) باشد. درمان‌ها شامل ضدعرق‌های قوی (مانند آلومینیوم کلراید)، یونتوفورزیس، تزریق بوتوکس یا در موارد شدید، جراحی سمپاتکتومی است. عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند عفونت‌های قارچی یا بوی نامطبوع شود.
تغییرات هورمونی
تعریق بیش از حد پا در اثر تغییرات هورمونی معمولاً به دلیل نوسانات سطح هورمون‌هایی مانند استروژن، پروژسترون، تیروئید یا کورتیزول رخ می‌دهد. این تغییرات ممکن است در دوران بلوغ، بارداری، یائسگی یا اختلالات تیروئیدی (مانند پرکاری تیروئید) ایجاد شود و سیستم عصبی سمپاتیک را تحریک کند، که منجر به فعالیت بیش از حد غدد عرق در کف پاها می‌شود. همچنین، افزایش هورمون‌های استرس مانند آدرنالین نیز می‌تواند تعریق را تشدید کند. در چنین مواردی، تنظیم هورمون‌ها از طریق داروها یا تغییر سبک زندگی اغلب به کاهش این عارضه کمک می‌کند.
مسمومیت در بدن
تعریق بیش از حد پا در اثر مسمومیت بدن معمولاً زمانی رخ می‌دهد که سموم یا مواد زائد (مانند فلزات سنگین، آلاینده‌های شیمیایی یا تجمع مواد سمی ناشی از اختلالات متابولیک) در بدن انباشته شوند. این وضعیت می‌تواند سیستم عصبی خودمختار را تحریک کرده و باعث فعالیت بیش از حد غدد عرق، بهویژه در کف پاها شود. برخی بیماری‌های کبدی، کلیوی یا اختلالات غدد درونریز نیز با کاهش دفع سموم، ممکن است به تعریق غیرطبیعی منجر شوند. تشخیص این مورد نیاز به بررسی پزشکی دارد و درمان آن شامل پاکسازی سموم، اصلاح رژیم غذایی و در صورت نیاز، دارودرمانی است.
استفاده از جوراب نامناسب
تعریق بیش از حد پا در اثر استفاده از جوراب نامناسب معمولاً به دلیل جنس مصنوعی (مانند نایلون یا پلیاستر) و عدم قابلیت تنفس و جذب رطوبت رخ می‌دهد. این جوراب‌ها عرق را به دام انداخته و مانع تبخیر آن می‌شوند، که نه تنها باعث افزایش رطوبت و گرمای پا می‌شود، بلکه محیطی‌ایده‌آل برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها فراهم می‌کند. جوراب‌های تنگ یا ضخیم نیز با محدود کردن گردش هوا، این مشکل را تشدید می‌کنند. برای کاهش تعریق، بهتر است از جوراب‌های نخی، جوراب‌های دارای الیاف جاذب رطوبت (مانند بامبو یا پنبه‌ی مرسریزه) و جوراب‌های با تهویه‌ی مناسب استفاده شود.
ژنتیک و وراثت
تعریق بیش از حد پا (هیپرهایدروز کف پا) که ناشی از عوامل ژنتیکی است، اغلب به دلیل اختلال در سیستم عصبی سمپاتیک رخ می‌دهد که باعث فعالیت بیش از حد غدد عرق می‌شود. این شرایط معمولاً ارثی است و در صورت وجود سابقه خانوادگی، احتمال ابتلا افزایش می‌یابد. ژن‌های خاصی مانند ABCC۱۱ یا تغییرات در کروموزوم ۱۴q ممکن است در این مشکل نقش داشته باشند. این وضعیت می‌تواند از کودکی یا نوجوانی آغاز شود و در صورت عدم درمان، تا بزرگسالی ادامه یابد. روش‌های کنترل شامل استفاده از ضدعرق‌های قوی، داروها، تزریق بوتاکس یا در موارد شدید، جراحی است.
استرس و ترس
تعریق بیش از حد پا در اثر عوامل روانی مانند استرس و ترس، ناشی از فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک است که در پاسخ به فشار‌های روانی، ترشح هورمون‌های استرس (مانند آدرنالین و کورتیزول) را افزایش می‌دهد. این واکنش باعث تحریک بیش از حد غدد عرق در کف پا و تعریق شدید می‌شود، حتی در شرایطی که دمای بدن طبیعی است. افرادی که اضطراب مزمن یا حملات هراس دارند، بیشتر با این مشکل مواجه می‌شوند. مدیریت استرس، تکنیک‌های آرامسازی، رواندرمانی و در برخی موارد داروهای ضداضطراب می‌تواند به کاهش این نوع تعریق کمک کند.
انتخاب کفش نامناسب
تعریق بیش از حد پا در اثر استفاده از کفش نامناسب معمولاً به دلیل عدم تهویه مناسب، جنس مصنوعی یا پلاستیکی کفش، و طراحی بسته و تنگ آن رخ می‌دهد. این عوامل مانع تبخیر طبیعی عرق شده و رطوبت را در داخل کفش به دام میاندازند، که علاوه بر افزایش تعریق، می‌تواند منجر به رشد باکتری‌ها و بوی نامطبوع پا شود. کفش‌های بدون جنس تنفسی مانند برخی کفش‌های ورزشی ارزانقیمت یا کفش‌های رسمی با مواد مصنوعی، این مشکل را تشدید می‌کنند. برای کاهش تعریق، بهتر است از کفش‌های با الیاف طبیعی (مانند چرم)، منافذ تهویهدار و جوراب‌های نخی یا جاذب رطوبت استفاده شود.
کفش مناسب تعریق بیش از حد پا چه ویژگی هایی دارد؟
کفش‌های ساخته شده از مواد طبیعی مانند چرم، جیر، نبوک و بوم برای پاهای عرق‌زده بهترین گزینه هستند. زیرا این جنس پارچه‌ها برخلاف پارچه‌های مصنوعی به طور طبیعی قابل تنفس هستند و کفش‌هایی که با فناوری‌های تنفسی خاص طراحی شده‌اند موجب جریان هوا در کفش بهبود وضعیت بیمار می شوند.
عوامل خطر عرق کردن کف پا
اگرچه هوای گرم می‌تواند اوضاع را بدتر کند، اما عرق کردن پا هم یک مشکل تابستانی و زمستانی و هم یک بیماری ارثی است. این مشکل، بیماری طولانی مدتی بوده که ممکن است نیاز به درمان در یک دوره طولانی مدت داشته باشد. در برخی موارد، تعریق پاها می تواند منجر به تاول یا ایجاد پای ورزشکار یا قارچ پا نیز شود.
غذاهای محرک تعریق بیش از حد پا
اغلب، این غذاهای محرک دلایل بیولوژیکی متفاوتی برای عرق کردن شما به همراه دارند.
- غذاهای ادویه دار
- کافئین و قهوه
- الکل
- شکر و کربوهیدرات
- گوشت و پروتئین
- غذا و نوشیدنی گرم
- غذای آماده ناسالم و فرآوری شده
- سیگار
درمان تعریق بیش از حد پا
درمان‌ها شامل داروهای ضدتعریق بدون نسخه و تجویزی، داروها و روش‌هایی مانند تزریق بوتاکس است. افراد مبتلا به هیپرهیدروزیس ممکن است دارای میزان بالاتری از اضطراب و افسردگی باشند که می توانید از طریق درمان و داروهای ضدافسردگی آن را کنترل کنید. در صورت ایجاد مشکلات بیشتر بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
طبق گزارش کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده، کمتر از 40 درصد از افرادی که تعریق بیش از حد پا دارند به دنبال مراقبت‌های پزشکی هستند.
پاها در هر اینچ غدد عرق بیشتری نسبت به هر قسمت دیگر بدن دارند. تقریباً 125000 غده عرق در هر پا وجود دارد. دئودورانت ضد تعریق یک داروی آسان برای درمان عرق پا است. این محصولات با مسدود کردن موقت غدد عرق کار می کنند.
چه غذاهایی باعث کاهش عرق کردن کف پا می‌شود؟
مصرف غذاهایی که باعث کاهش تعریق می شوند شامل موارد زیر است:
- آب
- مواد غذایی حاوی کلسیم (مانند لبنیات، کشک، پنیر و…)
- بادام ها
- موز
- روغن زیتون
- جو دو سر
- سبزیجات و میوه هایی دارای آب بیشتر (مانند خیار، هندوانه، انگور، طالبی، کلم بروکلی، اسفناج، گل کلم، فلفل دلمه ای، بادمجان، کلم قرمز)
درمان‌های جدید و پیشرفته تعریق بیش از حد پا
یونتوفورزیس (Iontophoresis)
یونتوفورزیس یک روش غیرتهاجمی برای کاهش تعریق بیش از حد پاهاست که با استفاده از جریان الکتریکی خفیف انجام می‌شود. در این روش، پاها در آب قرار می‌گیرند و یک دستگاه جریان الکتریکی ملایمی را از طریق آب عبور می‌دهد. این جریان به طور موقت غدد عرق را مسدود می‌کند. جلسات درمانی معمولاً ۲۰-۳۰ دقیقه طول می‌کشند و نیاز به تکرار هفته‌ای ۲-۳ بار دارند تا نتایج مطلوب حاصل شود. پس از بهبودی، جلسات نگهدارنده هر ۱-۴ هفته یکبار کافی است. این روش برای بسیاری از افراد مؤثر و بی‌خطر است، اما ممکن است باعث سوزش خفیف یا خشکی پوست شود.
تزریق بوتاکس (Botox Injections)
تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم نوع A) یک روش مؤثر برای کاهش تعریق موضعی در پاهاست. بوتاکس با مسدود کردن انتقال سیگنال‌های عصبی به غدد عرق، تولید عرق را کاهش می‌دهد. اثر این روش معمولاً پس از ۳-۷ روز ظاهر می‌شود و تا ۴-۶ ماه باقی می‌ماند. تزریق باید توسط پزشک متخصص انجام شود و ممکن است با درد موضعی یا کبودی همراه باشد. از آنجا که اثر بوتاکس موقتی است، نیاز به تزریق دوره‌ای دارد. این روش برای افرادی که به درمان‌های ساده‌تر پاسخ نمی‌دهند، گزینه مناسبی است.
جراحی سمپاتکتومی (Sympathectomy Surgery)
سمپاتکتومی یک روش جراحی برای موارد شدید تعریق بیش از حد است که در آن عصب‌های سمپاتیک مسئول تحریک غدد عرق قطع یا مسدود می‌شوند. این عمل معمولاً به روش کم‌تهاجمی (از طریق لاپاراسکوپی) انجام می‌شود. در برخی موارد، تعریق پاها بهطور چشمگیری کاهش می‌یابد، اما ممکن است عوارضی مانند تعریق جبرانی (تعریق بیش از حد در سایر نقاط بدن) ایجاد شود. این روش معمولاً زمانی توصیه می‌شود که سایر درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند، زیرا ریسک‌های جراحی و عوارض بلندمدت دارد.
لیزرتراپی (Laser Therapy)
لیزرتراپی یک روش نسبتاً جدید برای کاهش فعالیت غدد عرق در پاهاست. در این روش، انرژی لیزر برای تخریب انتخابی غدد عرق استفاده می‌شود. این درمان معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و دوره نقاهت کوتاهی دارد. اگرچه مطالعات در مورد اثربخشی بلندمدت آن ادامه دارد، برخی بیماران کاهش قابل‌توجهی در تعریق گزارش کرده‌اند. عوارض احتمالی شامل قرمزی، تورم یا بی‌حسی موقت است. لیزرتراپی گزینه مناسبی برای افرادی است که به دنبال روشی با تهاجم کمتر نسبت به جراحی هستند.
جمع بندی
در این مطلب علل و راهکارهای پیشگیری و درمان تعریق بیش از حد پا را بررسی کردیم. این بیماری فراتر از عرق کردن ناشی از قرار گرفتن در محیط گرم، ورزش و یا احساس استرس و اضطراب است. نوعی از هیپرهیدروزیس که معمولاً دست‌ها، پاها، زیربغل یا صورت را درگیر می‌کند، حداقل یک بار در هفته زمانی که شما بیدار هستید ایجاد می‌شود. برای توقف و جلوگیری از عرق پا از ضد تعریق استفاده کنید. ضدتعریق با مسدود کردن موقت غدد عرق و توقف جریان عرق عمل می کند. هر روز جوراب تمیز و کفش طبی مناسب بپوشید.
